🦷 Etyka i zgoda pacjenta na wykorzystanie zdjęć – co warto wiedzieć?

📸 Etyka i zgoda pacjenta na wykonywanie i wykorzystywanie zdjęć uzębienia – najważniejsze zasady (stan prawny 2024/2025)

Fotografia stomatologiczna to dziś kluczowy element dokumentacji medycznej, edukacji i promocji gabinetu. W codziennej praktyce bardzo istotne jest rozróżnienie, kiedy i jak należy uzyskać zgodę pacjenta, aby nie naruszać jego praw i uniknąć problemów prawnych.

📋 Wprowadzenie

Wykorzystanie zdjęć pacjentów wiąże się z koniecznością przestrzegania jasnych norm etycznych i prawnych. W tym artykule omówię, na co zwrócić szczególną uwagę, aby chronić prywatność pacjenta oraz zabezpieczyć się przed potencjalnymi konsekwencjami prawnymi.

⚖️ Aspekty prawne wykorzystania zdjęć pacjentów

1. Zdjęcia do dokumentacji medycznej

• Nie musisz uzyskiwać osobnej pisemnej zgody pacjenta na wykonywanie zdjęć uzębienia, jeśli służą one dokumentowaniu leczenia i są przechowywane w dokumentacji medycznej.
• Takie zdjęcia traktowane są jak inne elementy dokumentacji (np. RTG, karta leczenia).
• Zgoda jest domniemana, bo wynika z charakteru usługi medycznej i celu przetwarzania danych – wyjątkiem jest sytuacja, gdy pacjent wyraźnie odmówi (wtedy należy to odnotować i uszanować).

Podstawa prawna:

• Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
• Ustawa o zawodach lekarza
• RODO (art. 9 ust. 2 lit. h)

2. Wykorzystanie zdjęć poza dokumentacją medyczną

• Potrzebujesz pisemnej zgody pacjenta, jeśli chcesz użyć zdjęcia poza dokumentacją – np. na szkoleniach, w pracy naukowej, prezentacjach, mediach społecznościowych, reklamie gabinetu itp.
• Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy na zdjęciu widoczna jest twarz pacjenta lub inne cechy indywidualne umożliwiające identyfikację (charakterystyczny zgryz, znamię, tatuaż, podpis pod zdjęciem powiązany z danymi osobowymi).
• Forma zgody: powinna być pisemna, jasno określać zakres wykorzystania zdjęć, czas oraz możliwość odwołania zgody.

Podstawa prawna:

• RODO (jeśli zdjęcie jest daną osobową)
• Ustawa o prawie autorskim (wizerunek)

3. Co jeśli zdjęcie jest całkowicie anonimowe (nie pozwala na identyfikację osoby)?

• Jeżeli na zdjęciu nie można rozpoznać pacjenta (brak twarzy, znaków szczególnych, podpisu, numeru historii choroby, metadanych, opisów pozwalających na identyfikację) – takie zdjęcie nie jest daną osobową w rozumieniu RODO.
• Nie musisz wtedy uzyskiwać pisemnej zgody na wykorzystanie takiego zdjęcia do celów naukowych, dydaktycznych czy na szkoleniach.
• Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku również nie jest wymagana, jeśli wizerunek osoby nie jest rozpoznawalny.
• UWAGA: W przypadku jakichkolwiek wątpliwości (np. rzadki przypadek, specyficzny układ zębów, podpis na zdjęciu), dla własnego bezpieczeństwa warto uzyskać zgodę.

🔒 Ochrona danych osobowych i konsekwencje prawne

• Wizerunek pacjenta to dana osobowa, co oznacza, że jego przetwarzanie podlega przepisom RODO.
• Lekarz dentysta musi zapewnić odpowiednie środki ochrony danych oraz informować pacjenta o przysługujących mu prawach.
• Nieuprawnione wykorzystanie zdjęć może skutkować roszczeniami z tytułu naruszenia dóbr osobistych i przepisów o ochronie danych osobowych. Pacjent ma prawo żądać zaniechania naruszeń, usunięcia skutków oraz dochodzenia odszkodowania.

📝 Wzór zgody pacjenta na wykorzystanie zdjęć

Przykładowy wzór zgody pacjenta na wykorzystanie jego wizerunku:

ZGODA NA WYKORZYSTANIE WIZERUNKU Ja, niżej podpisany/a: Imię i nazwisko pacjenta: ……………………………………………….
Data urodzenia: ……………………………………………….
Adres zamieszkania: ………………………………………………. niniejszym wyrażam zgodę na wykonanie i wykorzystanie zdjęć przedstawiających mój wizerunek przez [nazwa gabinetu stomatologicznego] w celach:
- dokumentacji medycznej,
- edukacyjnych (np. prezentacje, szkolenia),
- promocyjnych (np. strona internetowa, media społecznościowe). Zostałem/am poinformowany/a, że:
- zgoda jest dobrowolna i może być w każdej chwili wycofana,
- zdjęcia będą przechowywane i wykorzystywane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa,
- mam prawo dostępu do swoich danych oraz do ich poprawiania. Data: ……………………………………………….
Podpis pacjenta: ……………………………………………….
Podpis lekarza dentysty: ……………………………………………….

✅ Wskazówki dla lekarzy dentystów

• Dokumentuj zgodę: Zawsze uzyskuj pisemną zgodę pacjenta przed wykonaniem i wykorzystaniem jego zdjęć, gdy jest on identyfikowalny.
• Informuj pacjenta: Wyjaśnij cel, zakres i formę wykorzystania zdjęć oraz poinformuj o przysługujących mu prawach.
• Chroń dane: Zapewnij odpowiednie środki ochrony danych osobowych, w tym zabezpieczenia techniczne i organizacyjne.
• Szanuj prywatność: Unikaj publikowania zdjęć, które mogą umożliwić identyfikację pacjenta bez jego zgody.

🛡️ Wskazówki dla pacjentów

• Pytaj: Jeśli masz wątpliwości co do celu i formy wykorzystania swoich zdjęć, pytaj lekarza.
• Czytaj zgody: Dokładnie zapoznaj się z treścią zgody przed jej podpisaniem.
• Masz prawo wycofać zgodę: W każdej chwili możesz wycofać udzieloną zgodę.
• Zgłaszaj naruszenia: Jeśli uważasz, że doszło do naruszenia Twoich praw, skontaktuj się z odpowiednim organem nadzorczym.

📚 Podsumowanie

Wykorzystanie zdjęć pacjentów w stomatologii wymaga szczególnej uwagi i przestrzegania obowiązujących przepisów prawnych.

• Zdjęcia do dokumentacji leczenia: zgoda domniemana, o ile nie ma sprzeciwu pacjenta.
• Zdjęcia na wykłady/szkolenia/media/prace naukowe: pisemna zgoda, gdy pacjent jest rozpoznawalny.
• Brak zgody jest dopuszczalny tylko wtedy, gdy zdjęcia są całkowicie anonimowe i nie pozwalają na identyfikację osoby.

Dbałość o etykę i zgodność z prawem nie tylko chroni przed potencjalnymi konsekwencjami, ale także buduje zaufanie i profesjonalizm w relacji lekarz-pacjent.

Podstawy prawne:

• RODO art. 4 pkt 1, art. 9 ust. 2 lit. h
• Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
• Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty
• Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych (art. 81)